Ομιλία του Φάνη Παρρή*
Φίλες και Φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι.
Το ΚΚΕ, οι φίλοι του και άλλοι προοδευτικοί άνθρωποι, γνωρίζουν πως το Κόμμα μας έχει ισχυρούς αγωνιστικούς δεσμούς, σε όλες τις περιόδους της λαικής πάλης στην Ελλάδα, με τις εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες
Ο Αρίστος Βασιλειάδης γραμματέας της ΟΚΝΕ στέλεχος των οικοδόμων, ο Στέργιος Αναστασιάδης, Γιώργης Ερυθριάδης, ο Αδαμ Μουζενίδης, ο Κώστας Λαζαρίδης του Εργατικού ΕΑΜ, ο Νικος Ζαγουρτζής, ο Νίκος Αραμπατζής, ο Στέφανος Γκιουζέλης, ο Βασίλης Βερβέρης, ο Κώστας Χατζήμαλης είναι μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ πού έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα είναι όλοι πρόσφυγες: πόντιοι, θρακιώτες και μικρασιάτες.
Άλλους είχε την τύχη να τους γνωρίσει εδώ και η Νέα Φιλαδέλφεια, όπως το φιλαδελφιώτη, Βασίλη Εφραιμίδη, στέλεχος του ΚΚΕ, μαχητή του ΕΛΑΣ με μεγάλη δράση στη νομιμότητα μα και στην παρανομία στα χρόνια της χούντας αλλά και ευρωβουλετή του ΚΚΕ για πολλά χρόνια.
Αυτές τις μέρες συμπληρώνεται ένας αιώνας από το βίαιο, βάρβαρο ξεριζωμό των Ελλήνων και άλλων μειονοτήτων από τα Νότια Παράλια του Εύξεινου Πόντου. Εκείνη την περίοδο διώχθηκαν και προσφυγοποιήθηκαν και άλλοι πληθυσμοί, όπως οι ελληνικοί της Ανατολικής Θράκης και των Μικρασιατικών παραλίων, καθώς και σε άλλες περιοχές οι Αρμένιοι, Ασσύριοι και άλλοι.
Ηδη από το 1994, με απόφαση της βουλής1 η 19η Μάη, έχει οριστεί ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο». Το ΚΚΕ έχει ψηφίσει, την συγκεκριμένη απόφαση της ελληνικής βουλής. Το τονίζουμε αυτό καθώς διάφορα κέντρα βρίσκουν την ευκαιρία με αφορμή τη συγκεκριμένη μέρα να χύσουν το αντικομμουνιστικό τους δηλητήριο και να θολώσουν τα νερά γύρω τόσο γύρω από το περιεχόμενο της μέρας μνήμης όσο και γύρω από τις θέσεις του ΚΚΕ. Επίσης το ΚΚΕ στέκεται στο πλευρό των ποντιακών οργανώσεων για τη διεθνή αναγνώρισή της συγκεκριμένης μέρας.
Η συγκεκριμένη μέρα μνήμης επιλέχθηκε καθώς στις 19 Μάη 1919 ο Τουρκικός Στρατός μπήκε στη Σαμσούντα και αποτέλεσε την απαρχή για την εκδίωξη εκατοντάδων χιλιάδων ελληνικού πληθυσμού από τις εκεί περιοχές, η εκδίωξη συνεχίστηκε έως το Σεπτέμβρη 1922, με τη μικρασιάτική καταστροφή. Οι νεκροί της περιόδου στον εκεί ελληνικό πληθυσμό, υπολογίζονται σε πάνω από 100.000 έως 150.000. Από τις περιοχές αυτές ξεκίνησε ο τούρκικος αστικός εθνικισμός και ο στρατός του Κεμάλ Ατατούρκ για να αποκρούσει το διαμελισμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας από την Αντάντ, η οποία ήταν στους νικημένους του Α Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Α Παγκόσμιος Ιμπεριαλιστικός πόλεμος, που είχε γίνει για το μοίρασμα αγορών και εδαφών, συμπίπτει με την περίοδο όπου ολοκληρώνεται η διαμόρφωση νέων αστικών εθνικών κρατών. Η διαμόρφωση αυτών των κρατών σήμαινε ξεχώρισμα από μεγαλύτερες ενότητες που ήταν οι πολυεθνοτικές αυτοκρατορίες, βλέπε Ρώσικη, Αυστροούγγρική, Οθωμανική και ταυτόχρονα ενοποίηση σε εθνική - καπιταλιστική βάση έτσι προκύπτει η αναγκαιότητα εθνικού διαχωρισμού έως ξεκαθαρίσματος.
Διαφορετικά εξελίχθηκαν τα πράγματα στη Σοβιετική Ρωσία όπου η εργατική τάξη με την καθοδήγηση των μπολσεβίκων βγήκε από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο με τη δικιά της εξουσία και σε αδελφική, ταξική, διεθνιστική βάση συνένωσε λαούς και πολιτισμούς, εθνότητες, αδιακρίτως γλώσσας, έθνους, θρησκείας.
Συνολικά στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 19192 κατοικούσαν 2.845.000 Έλληνες. Η κατανομή ήταν: στη Μικρά Ασία: 1.694.000 Έλληνες, στη Θράκη και την περιοχή της Κωνσταντινούπολης 731.000, στην περιοχή της Τραπεζούντας 350.000 και στα Αδάνα 70.000. Αυτά αποτύπωσε η συνθήκη των Παρισίων, της Ιμπεριαλιστικής ειρήνης που επισφράγισε το τέλος του Α Παγκοσμίου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου. Που μόνο τέλος και ειρήνη για του λαούς δεν ήταν.
Ακολούθησε η Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή που επέφερε την εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων και την προσφυγοποίηση του μεγαλύτερου μέρους αυτών των πληθυσμών. Η ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία 1923, ολοκλήρωσε το ξεσπίτωμα επιπλέων 1.650.000 Ελλήνων αλλά και 570.000 Τούρκων.
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και συγκλονιστικοί, είναι το τεράστιο κύμα προσφύγων, που δημιούργησε και εδώ τη Νέα Φιλαδέλφεια και Νέα Χαλκηδόνα, τη Νέα Ιωνία, την Καισαριανή, το Περιστέρι τους χιλιάδες προσφυγικούς συνοικισμούς σε όλη την Ελλάδα, τις εργατουπόλεις με τους προσφυγες και τις προσφυγοπούλες ως φτηνή εργατική δύναμη που την έλιωσαν στην εκμετάλλευση, από γηγενείς και πρόσφυγες βιομηχάνους.
Χιλιάδες πρόσφυγες από τον Πόντο διασώθηκαν στο έδαφος της Σοβιετικής Ρωσίας, είτε περνώντας με πλοία με τη βοήθεια των Σοβιετικών στην βόρεια ακτή του Εύξεινου πόντου, είτε από τον Καύκασο. Πρέπει να σημειώσουμε ότι χιλιάδες πρόσφυγες, εκείνοι των Αδάνων, πέρασαν τότε και στο έδαφος της Συρίας.
Ακόμα και όταν κορυφώθηκε το δράμα του ποντιακού λαού, οι κανονιοφόροι και οι πρεσβείες των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών της Ευρώπης και των ΗΠΑ δεν έκαναν απολύτως τίποτε για να εμποδίσουν τις σφαγές ή για να σώσουν τους ανθρώπους που κινδύνευαν. Αντιθέτως, όπως έγραψε ο μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος, «οι άθεοι κομμουνιστές (σ.σ. οι Σοβιετικοί) εφάνησαν περισσότερον χριστιανοί από τους "χριστιανούς" Αγγλογάλλους», στέλνοντας πλοία και μεταφέροντας τους δοκιμαζόμενους πληθυσμούς στην ασφάλεια.4
Το ζήτημα τον Ελλήνων του Πόντου δεν προσφέρεται για αντικομμουνισμό, όπως ανιστόρητα προβάλλουν πολλοί επαγγελματίες του αντικομμουνισμού. Η Σοβιετική Ένωση σε τίποτα δεν ευθύνεται για την μοίρα των Ελλήνων του Πόντου. Καθώς έχοντας η ίδια να αντιμετωπίσει την επέμβαση της Αντάν στο έδαφός της, μαζί και της Ελλάδας βρέθηκε για μικρό διάστημα να είναι στο ίδιο στρατόπεδο με ένα άλλο πρόσκαιρο αντίπαλο της Αντάντ το εθνικό κίνημα της Τουρκίας. Επίσης το ΚΚ Τουρκίας τέθηκε από το κεμαλικό καθεστώς υπό διώγμό, οι κεμαλικοί δολοφόνησαν στον Ευξεινο πόντο το Μουσταφα Σουπχι, Γραμματέα του ΚΚ Τουρκίας και άλλα 14 στελέχη του ΚΚ Τουρκίας.
Ο ποντιακός ελληνισμός έζησε στο πετσί του την προσφυγιά κι έμαθε τι θα πει να μετακινείσαι σε εμπόλεμες ζώνες, τι θα πει εξαθλίωση, αρρώστιες, ρατσισμός. Σήμερα όσοι καλλιεργούν το το δηλητήριο του εθνικισμού, μίσος με τους άλλους λαούς και την ίδια στιγμή που υμνούν τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, έχουν στόχο τον αποπροσανατολισμό των εργαζομένων από την ταξική οργάνωση και πάλη αλλά και να σώσουν τα ιμπεριαλιστικά προσχήματα σε επερχόμενες συρράξεις σε μια περιοχή που μυρίζει μπαρούτι.
Εδώ να ανοίξουμε μιά παρένθεση, Όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές- η προπαγάνδα από τα μέσα που διαθέτει η άρχουσα τάξη, θα στοχεύει όλο και περισσότερο να αποτρέψει πολλούς που προσανατολίζονται να στηρίξουν τα ψηφοδέλτια του ΚΚΕ. Δεν είναι τυχαίο να ξεφυτρώνει ακόμα και στα κρατικά κανάλια ένα αντικομουνιστικό ντοκιμαντέρ, άσχετο με την επικαιρότητα, σχετικό όμως με την προσπάθεια να αποτραπούν λαϊκοί άνθρωποι να στηρίξουν το Κόμμα που στηρίζει να συμφέροντά τους.
Πρέπει να πούμε ότι στον αντικομμουνισμό, που χτίζεται και γύρω από το ζήτημα των ποντίων, ξεχωριστή συμβολή έχουν και μια σειρά ιστορικοί, σημαιοφόροι του αντικομουνισμού όπως ο Μαραντζίδης και ο Αγτζίδης που σήμερα στηρίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ, ο τελευταίος είναι και στο ευρωψηφοδέλτιό του. Δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις καθώς οι διαστερβώσεις τους, οι μισές αλήθειες, τα χοντροειδή ψέμματα και ο αντικομμουνισμός έχει ευρύτατη διάδοση από τα αστικά μέσα, έντυπα και ηλεκτρονικά.
Αυτοί ο τελευταίοι σκόπιμα μπερδεύουν το ποντιακό ζήτημα με άλλες περιόδους όπως εκείνη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και του Β Παγκοσμίου Πολέμου, καλλιεργούν τον αντικομουνισμό, βαφτίζοντας εθνοκάθαρση την ταξική πάλη που διεξάγονταν ανάμεσα σε Έλληνες εργάτες της ΕΣΣΔ και έλληνες μεγιστάνες του πλούτου, οι οποίοι έχασαν τα εκμεταλλευτικά τους προνόμια μετά το 1917. Οι έλληνικής καταγωγής πολιτες της ΕΣΣΔ, διακρίθηκαν στη σοσιαλιστική παραγωγή, στην παιδεία, στις επιστήμες. Οι έλληνικής καταγωγής μεγιστάνες που ευθύνονται και για τις συμφορές των ελλήνων του οθωμανικού πόντου, έπαψαν να θησαυρίζουν από την εκμετάλλευση, για τον ίδιο λόγο που έπαψαν να θησαυρίζουν και οι Ρώσοι, Ουκρανοί, Γεωργιανοί, Αρμένιοι κ.α. συνάδελφοί τους.
Κλείνουμε την παρένθεση με την εξής υπόμνηση, αξίζει να διαβαστεί και να διαδοθεί μια έκδοση της Σύγχρονης Εποχής, η “Πάσα Αγγελίνα” αυτοβιογραφικό έργο της ελληνικής καταγωγής στελέχους του Σοβιετικού κράτους που καταγράφει περίπου 50 χρόνια ιστορίας.
Οι Έλληνες του Πόντου είχαν απέναντί τους πριν από όλα την τούρκικη αστική τάξη, που με το γενικευμένο αιματοκύλισμα επεδίωκε να εκτοπίσει το ανταγωνιστικό για αυτήν ελληνικό κεφάλαιο. Οι συνέπειες, δεν ήταν ίδιες για όλους. Τους διωγμούς και τα βάσανα τα υπέστησαν, κατά κύριο λόγο, οι άνθρωποι του λαού, η φτωχολογιά, καθώς χρησιμοποιήθηκαν ερήμην τους για άλλους σκοπούς. Απέναντί τους, όμως, είχαν δυστυχώς, όπως αποδείχτηκε -κι ας μη φαινόταν τότε και τόσο καθαρά- και την ελληνική αστική τάξη που χρησιμοποίησε αδίστακτα τους πληθυσμούς στον Πόντο, ως αντιπερισπασμό και ως μέσο πίεσης για τα δικά της ανταγωνιστικά συμφέροντα, εγκαταλείποντάς τους την τελευταία κρίσιμη στιγμή στην τύχη τους.
Η Ελληνική αστική τάξη, το ελληνικό κεφαλαίο όχι απλά δεν είναι άμοιρο ευθυνών, αλλά είναι μέρος του προβλήματος των ελληνων του πόντου, έχοντας τις δικές του επιδιώξεις για την εδαφική ενότητα των ελληνόφωνων πληθυσμών για τη δημιουργία ενιαίας εσωτερικής αγοράς, τη γνωστή “Μεγάλη Ιδέα”, πήρε ενεργό μέρος στην ιμπεριαλιστική συμμαχία της Αντάντ και στις πολεμικές επιχειρήσεις, από το 1918 στην εκστρατεία ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και από το 1919 ο Ελληνικός Στρατός αποβιβάστηκε στα μικρασιατικά παράλια έως και λίγο έξω από την Κωνσταντινούπολή. Επίσης στις περιοχές του Πόντου, στα πλαίσια του Α Παγκοσμίου Πολέμου οι πλούσιοι Έλληνες της Τσαρικής Ρωσίας υποκίνησαν τις εχθροπραξίες οργάνωσαν ένοπλα σώματα τα οποία στη συνέχεια τα άφησαν ξεκρέμαστα.
Επιπλέον, οι σφοδρότατοι ανταγωνισμοί μεταξύ της ελληνικής και αρμενικής αστικής τάξης όχι μόνο υπονόμευσαν μια ενδεχόμενη κοινή τους δράση, αλλά συχνά κατέληγαν ακόμα και σε συγκρούσεις μεταξύ ποντιακών και αρμενικών ένοπλων σωμάτων.
Η ελληνική αστική τάξη έδωσε βάρος στα μικρασιατικά παράλια και την ένοπλη δράση στις περιοχές του πόντου την έβλεπαν ως αντιπερισπασμό. Αποτέλεσμα: «οι Ελληνες αρχηγοί της πρωτεύουσας του Πόντου αναγκάστηκαν να φύγουν και ο λαός έμεινε με τα όπλα στα χέρια, εκτεθειμένος στην τουρκική προέλαση, δίχως οδηγίες, δίχως αρχηγούς και πρόγραμμα ενεργειών...».3 Αυτά τα μαρτυρά ο διοικητής της Ελληνικής Μεραρχίας του Καυκάσου Ιωάννης Καλτσίδης.
Η Αντάντ αποτέλεσε καθαρό παράδειγμα λυκοσυμμαχίας και έχει να διδάξει πολλά. Να θυμίσουμε η αρχική συμμαχία Αγγλίας -Γαλλίας-Τσαρικής Ρωσίας για να προσελκύσει την Ιταλία υποσχέθηκε μυστικά να τις δώσει εδάφη στα μικρασιατικά παράλια όπου ζούσαν ελληνικοί πληθυσμοί, ενώ η Αντάντ από πολέμιος του Κεμαλικού στρατού γρήγορα μετατράπηκε σε σύμμαχό του. Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς οι ιμπεριαλιστικές συμμαχίες αναδιατάσσονται, πολλά παραδείγματα βλέπουμε και σήμερα.
Το ελληνικό κεφάλαιο, οι έλληνες αστοί τελικά ηττήθηκαν στις επιδιώξεις τους, γρήγορα επίσημη πολιτική του ελληνικού κράτους έγινε συμμαχική με εκείνη της τουρκίας με γνώμονα πάντα το καπιταλιστικό κέρδος. Χαρακτηριστικά να σημειώσουμε πως και στην περίοδο του πολέμου Έλληνες πλούσιοι έμποροι συγκαταλέγονταν στους προμηθευτές του Κεμαλικού στρατού. Αυτός είναι ο πατριωτισμός των καπιταλιστών.
Σήμερα οι εργαζόμενοι, οι απόγονοι των προσφύγων έχουν κάθε συμφέρον να είναι πολέμιοι με τον κοσμοπολιτισμό του κεφαλαίου που υποκριτικά καθησυχάζει πως δήθεν οι αντιθέσεις των μονοπωλίων θα λύνονται ειρηνικά, που καθησυχάζει πως δήθεν “δεν τρέχει τίποτα στο Αιγάιο”, πώς δήθεν “το ΝΑΤΟ και η ΕΕ είναι ασπίδα προστασίας”. Το ίδιο πρέπει να είναι πολέμιος και στην άλλη όψη του ίδιου καπιταλιστικού νομίσματος στον εθνικισμό, στη μισαλοδοξία ανάμεσα στους λαούς. Σήμερα μια ματιά στη Συρία, στα βαλκάνια και σε όλες τις εμπόλεμες περιοχές είναι διδακτική για το πώς οι ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις φουντώνουν τη μισαλλοδοξία, τον εθνικισμό, ρίχνοντας τους εργαζομένους στο ιμπεριαλιστικό σφαγείο.
Γι αυτό έχει σημασία σε επίπεδο δήμων, περιφέρειας, ευρωβουλής να είναι δυνατή η φωνή του ΚΚΕ που αποκαλύπτει και αντιπαλεύει αυτά τα σχέδια. Είναι άλλο ένας δήμος με κομμουνιστή δήμαρχο να γίνεται μετερίζι αγώνα ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και άλλο να γίνεται πλυντήριο των ΝΑΤΟικών δολοφόνων.
Η προσφυγική εγκατάσταση στην Ελλάδα των μικρασιατών και ποντίων προσφύγων σήμανε νέο πεδίο κερδοφορίας για τα κέρδη του ελληνικού κεφαλαίου και μύριες όσες ταλαιπωρίες και βάσανα για τον προσφυγικό εργατόκοσμο των πόλεων και όσους εγκαταστάθηκαν σε αγροτικές περιοχές. Άλλες φουρνιές ιδίως ποντίων προσφύγων που τις θεωρούσαν και μολυσμένους με τον κομμουνισμό, τις έριξαν στους ξερόβραχους της Μακρονήσου και της Ψυττάλειας σε ακραίες συνθήκες. Ταυτόχρονα ήταν πολλες φορές θύματα των εθνικοφρόνων της εποχής που τους χαρακτήριζαν ως τουρκόσπορους.
Από τα λασποκάλυβα από τις παραγκουπόλεις, από τα εργοστάσια, τα γιαπιά βγήκαν εκατοντάδες και χιλιάδες πρωτοπόροι κομμουνιστές. Πρόσφυγες: μικρασιάτες, θρακιώτες και πόντιοι, λαικοί αγωνιστές για τα εργατικά δίκια, μαχητές του ΕΛΑΣ, του ΔΣΕ. Χιλιαδες ήταν αυτοί που πάλεψαν στις φυλακές και τα ξερονήσια, άλλοι που πήραν το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς.
Η σημερινή μας εκδήλωση, υπογραμμίζει την ανάγκη της ανάδειξης όλων των θεμάτων που απασχολούν τους εργατουπάλληλους, τους αυτοαπασχολούμενους, τους νέους. Που δεν είναι μόνο εκείνα των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης. Η πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση έχει πρωτίστως και ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα αν αποδεχτεί κανείς ότι μπορεί να υπάρξει κοινό συμφέρων μεταξύ εργαζομένων και καπιταλιστικών συμφερόντων θα βρεθεί αφοπλισμένος απέναντι στην αντιλαϊκή πολιτική ακόμα και σε επίπεδο δημοτικών πραγμάτων. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να αντεπιτεθεί να διεκδικήσει. Τα ζητήματα της ιστορίας είναι μέρος αυτή της διαπάλης.
Κλείνουμε με μια αναφορά από το Ριζοσπάστη του 1929: «Η Ελλάδα δεν διαιρείται σε ντόπιους και πρόσφυγες»... «Η Ελλάδα διαιρείται σε πλούσιους και φτωχούς, σε ανθρώπους που δε δουλεύουν και ζουν και σε ανθρώπους που ολημερίς και ολονυχτίς δουλεύουν και δεν μπορούν να ζήσουν (...) ο καθένας πρέπει να διαλέξει μεταξύ του πλουσίου πρόσφυγα που συνδυάζεται με τον πλούσιο ντόπιο και του φτωχού πρόσφυγα που σύντροφό του θα έχει τον φτωχό ντόπιο εργάτη ή αγρότη».
*Ο Φάνης Παρρής είναι Μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ και υποψήφιος κοινοτικός σύμβουλος Νέας Φιλαδέλφειας