Στην ιδιαίτερη συμβολή του ΚΚΕ και του λαϊκού κινήματος στην ανάπτυξη του μαζικού αθλητισμού στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στο πιο λαοφιλές άθλημα, το ποδόσφαιρο, στάθηκε ο Θέμης Γκιώνης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, μιλώντας στην εκδήλωση της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ με τίτλο «ΑΕΚ σημαίνει προσφυγιά».
Παράλληλα ανέδειξε το γεγονός ότι η ενασχόληση με τον αθλητισμό λειτούργησε ευεργετικά και αυτό είχε ως αποτέλεσμα, στοιχεία, όπως η πειθαρχία, η συγκέντρωση, η αυτοπεποίθηση, η ηρεμία, η αφοβία να μπολιαστούν με τη φλόγα της επαναστατικής πολιτικής και ταυτόχρονα με την πρακτική επίμονη δουλειά, έγιναν ένα ανίκητο μείγμα, που μπορεί διαχρονικά να σφυρηλατήσει αγωνιστές βγαλμένους μέσα από το καμίνι της πάλης, δοκιμασμένους, έμπειρους, που δεν ταλαντεύονται εύκολα, πρωτοπόρους, ικανούς να πρωταγωνιστήσουν σε κάθε αγώνα, να εμπνεύσουν και να ηγηθούν μιας ομάδας μέσα κι έξω από το γήπεδο, μέχρι την νίκη.
Ολόκληρη η ομιλία του Θ. Γκιώνη, με θέμα «Η συμβολή του ΚΚΕ και η επίδραση του λαϊκού κινήματος στο ελληνικό ποδόσφαιρο»:
«Η σημερινή μας εκδήλωση συμπίπτει με την έναρξη της γιορτής του ποδοσφαίρου, όπως ονομάζεται το μουντιάλ, που ξεκινά τις επόμενες μέρες στο Κατάρ. Για μας, αλλά και συνολικά για τους εργαζόμενους, την παγκόσμια εργατική τάξη δεν μπορεί, ούτε είναι γιορτή ένα γεγονός που στοίχισε τη ζωή 6.500 εργατών -στην πλειοψηφία τους μετανάστες. Δεν πρόκειται για εργατικά ατυχήματα, αλλά για εργοδοτικά εγκλήματα, μια μαζική εργατοθυσία στην μπίζνα δισεκατομμυρίων μεταξύ του Κατάρ, της FIFA, των κατασκευαστικών ομίλων και των χορηγών που θησαυρίζουν. Ήδη ακούγονται και γράφονται καταγγελίες για διάφορες εξαγορές, πακέτα εκατομμυρίων. Δεν μας προκαλεί έκπληξη άλλωστε η μετεξέλιξη του ποδοσφαίρου σε παγκόσμιο επίπεδο και στη χώρα μας, σε μια γιγάντια οικονομική επιχείρηση, γύρω από την οποία διακινούνται άμεσα ή έμμεσα τεράστια ποσά. Επιβεβαιώνεται το εξής: όπου το κέρδος πρωτεύει, η ανθρώπινη ζωή περισσεύει.
Τα υποκριτικά λόγια και τα κροκοδείλια δάκρυα θέλουν να κρύψουν αυτή τη μεγάλη αλήθεια, καθώς χορηγοί και όμιλοι έχουν πρωτοστατήσει και πρωτοστατούν στην κόλαση αυτή.
Ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής με την εθνική Γαλλίας, Έρικ Καντονά δήλωσε: "Είτε κερδίσει η Γαλλία, είτε χάσει, τίποτα δεν έχει σημασία. Στη ζωή υπάρχουν πράγματα πολύ πιο σημαντικά από το ποδόσφαιρο. Πόσες χιλιάδες θύματα, για να χτίσουν αυτά τα γήπεδα, για ποιο λόγο; Για να διασκεδάσει το πλήθος για 2 μήνες και κανείς δεν νοιάζεται.
Είναι σημαντικό ότι αθλητές και φίλαθλοι σηκώνουν ανάστημα και καταγγέλλουν αυτό το έγκλημα, υψώνουν πανό σε γήπεδα, όπως έκαναν οι φίλαθλοι της ΑΕΚ πρόσφατα. Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας στους εργάτες στο Κατάρ για την προστασία της ζωής, της υγείας και των δικαιωμάτων τους, για πλήρεις αποζημιώσεις στις οικογένειες των νεκρών και τους σακατεμένους εργάτες.
Με τη σημερινή εκδήλωση θέλουμε να φωτίσουμε μια άγνωστη πτυχή για την 100χρονη ιστορία του Κόμματός μας, που είναι σημαντικό να θυμηθούν οι παλιοί, αλλά και να γνωρίσουν οι νέοι, που έχει να κάνει με το γεγονός ότι και στη χώρα μας η ιστορική πορεία του ποδοσφαίρου έχει παράλληλη τροχιά με την πορεία εμφάνισης της εργατικής τάξης, με την προσπάθεια που κάνει να οργανωθεί σαν τάξη, ιδιαίτερα μετά την επιτυχημένη επανάσταση στη Ρωσία το 1917 και την εμφάνιση των πρώτων Κομμουνιστικών Κομμάτων σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα η προσπάθεια αυτή κάνει τα πρώτα της βήματα με τη δημιουργία του ΣΕΚΕ τον Νοέμβρη του 1918, που στο 3ο Έκτακτο Συνέδριό του, το Νοέμβριο του 1924, μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας.
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι το ΚΚΕ συνέδεσε τη δράση του με την ανάπτυξη του μαζικού αθλητισμού στην Ελλάδα και ιδιαίτερα με το πιο λαοφιλές άθλημα, το ποδόσφαιρο.
Όχι τυχαία, το ποδόσφαιρο έχει χαρακτηριστεί το "μπαλέτο της εργατικής τάξης". Άθλημα χωρίς περίπλοκους κανόνες και κυρίως επειδή μπορεί να παιχτεί σε οποιαδήποτε αλάνα, ακόμα με ένα κονσερβοκούτι αντί για μπάλα, αποτελεί το κατεξοχήν παιχνίδι της φτωχολογιάς. Παιχνίδι που συνδυάζει τη συλλογικότητα με την ατομική πρωτοβουλία, που αναδεικνύει το ατομικό ταλέντο και την επιβράβευσή του μέσα από τη συλλογική προσπάθεια.
Το άθλημα, όπως και αλλού εκφράζει -σε αντίθεση με την κυρίαρχη ιδεολογία του ατομισμού και τη λογική ο ένας σε βάρος των άλλων και σε βάρος του συνόλου- τη δυνατότητα να αναδεικνύει ποδοσφαιρικές προσωπικότητες μέσα από το σύνολο, όχι ως ένα άθροισμα μεμονωμένων ατομικοτήτων, αλλά μέσω ενός ποιοτικού συνδυασμού της συλλογικής προσπάθειας, υπενθυμίζοντας ότι πρωταγωνιστές είναι αυτοί που παίζουν μέσα στο γήπεδο, είναι αυτοί τελικά που πάντα θα έχουν τη δύναμη, αν το αποφασίσουν, να πετάξουν από το γήπεδο τους πουλημένους διαιτητές και τα αφεντικά τους. Γιατί, όπως χωρίς παίχτες ποδόσφαιρο δεν παίζεται, έτσι και χωρίς εργαζόμενους γρανάζι δεν γυρνά!
Έτσι, από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του το ΚΚΕ και όλη την περίοδο του μεσοπολέμου, μέσα στη βαθιά παρανομία, ενάντια στους κατασταλτικούς μηχανισμούς του αστικού κράτους και της καπιταλιστικής εργοδοσίας, το "Ιδιώνυμο" του Ελ. Βενιζέλου και γενικότερα τις διώξεις, τις δολοφονικές επιθέσεις, τη φυλάκιση και τον εκτοπισμό, το ΚΚΕ και η ΟΚΝΕ ανέπτυξαν πρωτοπόρα δράση στο μέτωπο του Αθλητισμού, οργανώνοντας τη διεκδίκηση, αλλά και τη δραστηριότητα αυτή καθ’ αυτή, την ψυχαγωγία του λαού, που έπαιζε βασικό ρόλο στην ψυχική και ηθική ανάταση, με ιδιαίτερη φροντίδα αλλά και δημιουργικότητα. Παράλληλα, αποτέλεσε την οργανωτική ραχοκοκαλιά για τη συγκρότηση μαζικών, αθλητικών σωματείων που προσέλκυαν νέο κόσμο και τον έφερναν σε επαφή με τις θέσεις και την ιδεολογία του Κόμματος σε δύσκολες συνθήκες παρανομίας.
Σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια έπαιξαν οι πρόσφυγες, που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση και την οργάνωση των εργαζομένων στα αθλητικά σωματεία. Έτσι γεννήθηκαν σε κάθε πόλη ομάδες με έντονο το προλεταριακό - προσφυγικό στοιχείο και τα σημάδια μιας διαφορετικής κουλτούρας από τα παράλια της Μικρασίας, του Εύξεινου Πόντου. Ομάδες που δεν ξέχασαν μέχρι σήμερα την καταγωγή και την ιστορία τους. Η ΑΕΚ, ο ΠΑΟΚ, ο Απόλλων Καλαμαριάς, ο Πανιώνιος, ο Απόλλων Σμύρνης, ο Ατρόμητος, η Νίκη Βόλου κ.ά. έχουν έντονα αυτά τα χαρακτηριστικά.
Μέσα απ’ αυτή τη μεγάλη προσπάθεια και δραστηριότητα ξεπήδησαν παίκτες-ταλέντα, όπως ο Σπύρος Κοντούλης, που τιμάμε σήμερα εδώ στη Ν. Φιλαδέλφεια, μπαλαδόροι με ιδιαίτερα χαρίσματα, που έδωσαν παλικαρίσια τη μάχη μέσα και έξω από τις γραμμές του γηπέδου. Ήταν τέκνα μιας αθλητικής κίνησης, που αναπτύχθηκε μέσα από το εργατικό κίνημα με την πρώτη ίδρυση των συλλόγων στις φτωχές γειτονιές, στα εργοστάσια, στα λιμάνια. Αθλητές αγωνιστές που παρέμειναν αμετακίνητοι στα ιδανικά του αγώνα, χωρίς να λογαριάζουν ούτε την ίδια τους τη ζωή, αλύγιστοι, γιατί δεν αποκήρυξαν τις ιδέες τους.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, η ίδρυση εργατικών, αθλητικών συλλόγων αποκτά σύντομα μια ιδιαίτερη δυναμική. Την πρωτοκαθεδρία, στη διαδικασία αυτή έχουν τα ποδοσφαιρικά αθλητικά σωματεία, καθώς το ποδόσφαιρο είναι ήδη το πιο δημοφιλές άθλημα. Οι πλέον ισχυροί σύλλογοι του εργατικού αθλητισμού δραστηριοποιούνται σε περιοχές που το ΚΚΕ έχει ήδη ισχυρή επιρροή. Στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη αλλά και σε Ξάνθη, Δράμα, Καβάλα, Λάρισα και Βόλο). Αποκαλυπτική ήταν η επιλογή της ονομασίας τους και των διακριτικών τους. Ονόματα όπως "Σπίθα", "Πρόοδος", "Προοδευτική", "Αστήρ", "Αναγέννηση", "Προλεταριακός", "Άτλας", "Σπάρτακος", "Τόλμη", "Ατρόμητος" κ.α., με τον προσδιορισμό είτε της περιοχής που δραστηριοποιούνταν το εν λόγω σωματείο, όπως π.χ. "Τόλμη Περιστερίου" "Θύελλα Πατρών", είτε της ταξικής προέλευσης όπως πχ. "ο Εργατικός Αστήρ" ή "η Αγροτική Σπίθα".
Στη συνέχεια, την περίοδο της κατοχής, μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, ξεκινά μια νέα φάση άνθησης του εργατικού αθλητισμού. Πρέπει να πάρουμε υπόψη ότι αυτήν την περίοδο είναι διαλυμένη οποιαδήποτε δομή επίσημης αθλητικής ομοσπονδίας. Με πρωτοβουλία του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, ξεκινά η δημιουργία αθλητικών συλλόγων στις γειτονιές. Είναι η συνέχεια της παράδοσης, αλλά σε πολύ ευρύτερη κλίμακα, των εργατικών συλλόγων της περιόδου πριν τον Μεταξά.
Έτσι, σε κάθε γειτονιά άρχισαν να δημιουργούνται πολλοί αθλητικοί σύλλογοι. Ήταν λαϊκή ανάγκη, αφού δεν υπήρχε καμία ψυχαγωγία. Συγχρόνως όμως έγιναν και χώροι μαζικής συγκέντρωσης νεολαίας, κέντρα αντίστασης, αγώνα, διαπαιδαγώγησης. Δημιουργήθηκαν εκατοντάδες τέτοιοι σύλλογοι στην Αθήνα, στον Πειραιά, στους συνοικισμούς. Πολλοί µε καταστατικά, µε γραφεία, με στέκια. Χρησιμοποιούσαν όποιο γήπεδο ήταν διαθέσιμο, από τα επίσημα μέχρι τις αλάνες.
Είναι χαρακτηριστικό ένα απόσπασμα από την ομιλία το συντρόφου Ιωσήφ Λεοντίδη, γνωστού και ως Φίκου, παίκτη της ΑΕΚ που αναφερόμενος σε εκείνα τα χρόνια έλεγε: "Θα ήθελα να σας πω ότι ακόμα και στην ΑΕΚ διαθέταμε τμήματα της ΕΠΟΝ. Με πρωτοβουλία των ΕΠΟΝιτών δημιουργήθηκαν διάφορα αθλητικά τμήματα στην ΑΕΚ. Οι πιο πολλοί παίκτες της τότε ήταν από την Νέα Ιωνία. Όλοι σχεδόν οι παίχτες της είχαν περάσει από την ΕΠΟΝ, ο Κλεάνθης Μαρόπουλος, ο Τρύφων Τζανετής, ο Γιώργος Μάγειρας - Τσιμπίδης. Πολλοί απ' αυτούς διώχτηκαν από το μετεμφυλιακό καθεστώς.Μετά την απελευθέρωση έπαιξαν φιλικό παιχνίδι με το Φωστήρα και φορούσαν όλοι οι παίκτες της ΑΕΚ φανέλες με την επιγραφή ΕΠΟΝ."
Προφανώς οι παραπάνω πρωτοβουλίες του ΚΚΕ στο πεδίο του αθλητισμού, δεν ήταν δυνατόν να μείνουν χωρίς αντίδραση από το κράτος. Οι οργανώσεις του Εργατο - Αγροτικού αθλητισμού υφίστανται λογιών-λογιών πιέσεις, που ξεκινούν από τα προβλήματα στη νομική αναγνώριση των αθλητικών σωματείων και στο σαμποτάζ του εντύπου "Εργατικό Σπορ" και φτάνουν μέχρι και σε συλλήψεις αθλητών και κεντρικών στελεχών της Ο.Ε.Α.
Χαρακτηριστικά είναι τα γεγονότα που ακολούθησαν την προσπάθεια να συμμετάσχουν Έλληνες αθλητές στην Εργατική Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης το ΄36. Δεν λείπουν και τα παραδείγματα διώξεων αθλητών για τη δράση τους έξω από τα γήπεδα, όπως ο διεθνής παίχτης του ΠΑΟ Άγγελος Μεσάρης, που παρότι ήταν παίκτης θαύμα για την εποχή του, διαγράφηκε το 1932 δια πάντως από τον σύλλογο, λόγω της δράσης του. Αντίστοιχη περίπτωση ήταν και ο Μουράτης του Ολυμπιακού, ο θρυλικός Μιζούρι, σαλταδόρος ΕΠΟΝίτης, που πολέμησε πλάι στον Γόδα στη μάχη της Ηλεκτρικής. Αποκλείστηκε από την Εθνική το ΄54, γιατί διεκδικούσε τις αποζημιώσεις των συμπαικτών του.
Όπως είδατε, για τον Στέλιο τον Σεραφείδη, ο Σπύρος Κοντούλης αποτέλεσε έμπνευση για τις επόμενες γενιές και αυτό συνέβη με όλους τους θρύλους των γηπέδων που κάτω απ' την φανέλα της ομάδας χτυπούσε δυνατά η αλύγιστη καρδιά του αγωνιστή, του κομμουνιστή. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό λειτούργησε ευεργετικά κι έτσι στοιχεία, όπως η πειθαρχία, η συγκέντρωση, η αυτοπεποίθηση, η ηρεμία, η αφοβία μπολιάστηκαν με τη φλόγα της επαναστατικής πολιτικής και ταυτόχρονα με την πρακτική επίμονη δουλειά, έγιναν ένα ανίκητο μείγμα. Μείγμα που μπορεί διαχρονικά να σφυρηλατήσει αγωνιστές βγαλμένους μέσα από το καμίνι της πάλης, δοκιμασμένους, έμπειρους, που δεν ταλαντεύονται εύκολα, πρωτοπόρους, ικανούς να πρωταγωνιστήσουν σε κάθε αγώνα, να εμπνεύσουν και να ηγηθούν μιας ομάδας μέσα κι έξω από το γήπεδο, μέχρι την νίκη. Τιμή και δόξα στους αγωνιστές των γηπέδων. Τιμή και δόξα στον Σπύρο Κοντούλη».